نام تجاری گیاه:
Clove
نام علمی گیاه:
(L.) Merr. and L.M. Perry Syzygium aromaticum
تاریخچه:
میخک از غنچه گل خشک شده درخت همیشه سبز Syzygium aromaticum تهیه می شود. اگرچه این درخت بومی جزایر مالوکا در اندونزی است، اما میخک ها به طور طبیعی در هند، تانزانیا، سریلانکا، برزیل و ماداگاسکار رشد می کنند. بیش از 2000 سال، از میخک و روغن آن در طب سنتی هندی و چینی استفاده شده است. در قرن چهارم، بازرگانان عرب شکوفه های میخک را به اروپا آوردند. در طول قرن های هفتم و هشتم میلادی در اروپا، از میخک به عنوان نگهدارنده مواد غذایی استفاده می شد. امروزه، در بسیاری از خانه ها از میخک به عنوان ادویه استفاده می کنند و شواهد نشان می دهند که استفاده از آنها به عنوان یک داروی درمانی در برابر ارگانیسم های مضر همچنان رو به رشد است.
1-بهبوددهنده عملکرد مغز و حافظه
در سال 2011، اثر میخک بر یادگیری، حافظه و کاهش استرس اکسیداتیو در موش های آزمایشگاهی، بررسی و نتایج آن در مجله Planta Medica منتشر شد. استرس اکسیداتیو با سنجش سطح مالون دی آلدئید (MDA) و گلوتاتیون کاهش یافته (GSH) در مغز ارزیابی شد. درمان اولیه با روغن میخک به میزان 0/1و 0/05 (میلی لیتر/کیلوگرم) به مدت سه هفته، به طور معنی داری تأخیر در یادگیری را کاهش داد. بنابراین مصرف روغن میخک می تواند با کاهش استرس اکسیداتیو، کم شدن حافظه ناشی از اسکوپولامین را ترمیم کند.
2- بهبوددهنده عملکرد کبد
اختلال در عملکرد انسولین در بیماران دیابتی، منجر به افزایش تولید گلوکز کبدی میشود. مطالعات اخیر اثر گیاهان بر افزایش جذب گلوکز به سلولهای چربی (مشابه عمل انسولین) را نشان داده اند. بر اساس نتایج پژوهشی در سال 2005، عصاره میخک از طریق کاهش بیان ژن آنزیم های فسفوانول پیروات کربوکسی کیناز (PEPCK) و گلوکز 6- فسفاتاز (G6Pase)، عملکردی مشابه انسولین در سلولهای کبدی و سلولهای تومور کبد دارد. آنالیزهای بیشتر نشان می دهند که میخک و انسولین به شیوه ای مشابه، بیان بسیاری از ژن های مشابه را تنظیم می کنند. این نتایج، بر نقش بالقوه ترکیبات مشتق شده از میخک به عنوان عوامل شبه انسولین تاکید دارند.
3- افزایش میل جنسی
در سال 2013، اثر بهبود دهنده روغن اسانس میخک بر باروری رت های نر که در معرض منگنز قرار داده شده بودند بررسی و نتایج آن در مجله Advances in Sexual Medicine به چاپ رسید. بر اساس نتایج، عصاره روغن اسانس میخک، سبب بهبود غلظت اسپرم و ناهنجاری مرفولوژیکی ناشی از منگنز شد. همچنین در سال 2004 در پژوهشی که نتایج آن در مجله BMC Complementary and Alternative Medicine منتشر شد، عصاره میخک به میزان قابل توجهی رفتار تولید مثلی و میل جنسی موش های آزمایشگاهی را بهبود داد. البته شایان ذکر است که در تحقیقی در مجلهFood and Chemical Toxicology ، اثر سه غلظت عصاره میخک (15 ، 30 و 60 میلی گرم / کیلوگرم وزن بدن) بر عملکرد بیضه موش های آزمایشگاهی در یک چرخه اسپرماتوژنز (35 روز) بررسی شد و نتایج نشان داد غلظت پایین تر (15 میلی گرم) عصاره باعث افزایش فعالیت 17β-HSD (آنزیم مبدل آندروستندیون به هورمون تستوسترون) و Δ5 3β-HSD (آنزیم کاتالیزکننده بیوسنتز پروژسترون) و سطح سرمی تستوسترون شد، ولی دوزهای بالاتر عصاره (30 و 60 میلی گرم)، سبب کاهش موارد مذکور و کاهش تولید روزانه اسپرم شد. با توجه به این نتایج، محققان، توصیه می کنند در مقدار مصرف میخک جهت تقویت میل جنسی، احتیاط لازم در نظر گرفته شود.
4- ضد میکروب
نتایج تحقیقی در مجله Journal of Applied Toxicology در سال 2005 نشان داد که روغن میخک منجر به حفاظت موش های آزمایشگاهی در برابر بیماری آفلاتوکسیکوزیس (ناشی از قارچ آفلاتوکسین) می شود. بر اساس اطلاعات منتشر شده در مجله Journal of Natural Products، ترکیبات میخک باعث مهار فعالیت عوامل بیماری زای دهان می شوند. در این پژوهش، فلاون ها، کامفرول و میریستینِ عصاره متانولی میخک فعالیت مهارکنندگی در برابر پاتوژن های P. gingivalis و P. intermedia نشان دادند. همچنین اثر عصاره استخراج شده میخک بر موش آلوده به ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1) مورد مطالعه قرار گرفت و نتیجه آن در مجله Journal of Dermatological Science منتشر شد. دوز خوراکی (750 میلی گرم / کیلوگرم در روز) از این عصاره به مدت 10 روز، از پیشرفت و عود بیماری HSV-1 جلوگیری کرد و شیوع التهاب و سرخی پوست را نسبت به گروه کنترل کاهش داد.
5-ضد سرطان
بر اساس مطالعه منتشر شده در مجله Journal of Natural Products ، ترپن های میخک منجر به جداسازی پنج ترکیب فعال به نام های بتا کاریوفیلن، بتا کاریوفیلن اکسید، آلفا هومولن، آلفا هومولن اپوکسید I و اوژنول شدند. این ترکیبات سبب افزایش فعالیت آنزیم سم زدای گلوتاتیون S – ترانسفراز در کبد و روده کوچک موش شدند. دلیل خاصیت ضد سرطانی میخک را اثر آن بر القاء سم زدایی آنزیم ها و مهار مواد سرطان زای شیمیایی دانسته اند.
فنیلپروپانوئیدها مانند کارواکرول، تیمول، اوژنول و سینامالدئید؛ ترکیبات فنلی مانند گالیک اسید و مشتقات آن، هیدروکسی بنزوئیک اسیدها، کافئیک، فرولیک، سالسیلیک و هیدروکسی سینامیک اسیدها؛ فلاوونوییدها مانند کامپفرول و کوئرستین.
مصرف روغن اسانس میخک در غلظت های کم تر از 1500 میلی گرم/ کیلو گرم به طور کلی ایمن شناخته شده است. از طرف دیگر، بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقدار روزانه قابل قبول میخک 2/5 میلی گرم/کیلو گرم (به ازاء وزن فرد) است.
داروهایی که سرعت لخته شدن خون را کاهش می دهند (داروهای ضد انعقاد/ضد پلاکت) با میخک تداخل دارند. مصرف روغن میخک همراه با داروهایی که لخته شدن را کند می کنند، ممکن است احتمال کبودی و خونریزی را افزایش دهد. میخک حاوی اوژنول است. اوژنول بخشی از میخک است که ممکن است لخته شدن خون را کاهش دهد. برخی از داروهایی که سرعت لخته شدن خون راکاهش می دهند عبارتند از آسپرین، کلوپیدوگرل، دیکلوفناک ، ایبوپروفن، ناپروکسن، دالتپارین، اِنوکساپارین، هپارین، وارفارین.
از گذشته دور، میخک کاربرد دارویی و آشپزی داشت. روغن آن به عنوان یک خلط آور و ضد تهوع و استفراغ با نتایج بالینی متناقض استفاده می شده است. میخک یک درمانگر سنتی برای تسکین درد دندان، درد گوش، فشار خون، درد ناشی از سوختگی و زخم ها است. در طب سنتی چین، میخک به نام “ding xiang” یا “ادویه ی میخی شکل” شناخته شده است و برای درمان سوء هاضمه، تهوع، استفراغ و عفونت مورد استفاده قرار می گیرد. از میخک برای کاهش درد دندان استفاده می شود. در مناطق گرمسیری آسیا میخک برای درمان عفونت های گوناگون مانند مالاریا، وبا و سل استفاده می شد.