نام تجاری گیاه:
Hollyhock
نام علمی گیاه:
Alcea roseaL.
تاریخچه:
ختمی گیاهی چند ساله، کوتاه عمر با ساقه راست از خانواده پنیرکیان است. گلهای ختمی بر روی سنبلهها یا ساقههای باریک محکم و بلند که معمولا به ارتفاع 8-5 فوت میرسند، رشد میکنند. اعتقاد براین است که این گیاه در چین یا از نواحی گرمسیری جنوب شرق آسیا نشأت گرفته است. در حال حاضر در اکثر نقاط دنیا کشت و بومی شده است و نور کامل خورشید را ترجیح میدهد. ختمی به دلیل داشتن گلهای درشت با طیف رنگی گسترده، به عنوان یک گیاه زینتی پرورش داده میشود. در تابستان شکوفه میدهد؛ در سال اول شاخ و برگ آن میروید و در سال دوم گل میدهد. حشرات گرده افشان را جذب میکند و غالبا در نزدیکی کندوی زنبورهای عسل پرورش مییابد تا عسلی خوشمزه تولید کنند. در طول قرن پانزدهم گل ختمی از جنوب غربی چین به اروپا فرستاده شد. ویلیام ترنر، گیاه شناس آن دوران، نام Holyoke را که برگرفته از یک نام انگلیسی است، بر آن گذاشت. گلهای ختمی دارای طیفی از رنگها از سفید تا قرمز تیره از جمله صورتی، زرد و نارنجی هستند.
1- بهبود عملکرد قلب و عروق
عصاره الکلی گل ختمی باعث افزایش خروج جریان خون از عروق کرونر قلب جدا شده از خوکچه هندی و به میزان زیادی باعث گشاد شدن رگهای اندامهای حرکتی عقبی در رتها شد.
2- ضد میکروب
مطالعه ای با هدف تشخیص امکان فعالیت ضدمیکروبی عصارههای ختمی در برابر 10 گونه باکتریایی و کاندیدا آلبیکنس و ارزیابی فعالیت سیتوتوکسیک (سم سلولی) در برابر میگوی آب شور انجام شد. فعالیتهای ضدمیکروبی عصارههای گلهای ختمی در برابر باکتریهای اشرشیا کلی، استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، سالمونلا تیفیموریوم، انتروباکتر کلوآکه، انتروباکتر فکالیس، سودوموناس آئروژینوزا و قارچ کاندیدا آلبیکنس گزارش شده است. عصاره اتیل استات ختمی فعالیت سیتوتوکسیک در برابر میگوی آب شور نشان داد.
همچنین مطالعهای به منظور ارزیابی اثرات ضد قارچی عصاره های آبی گل ختمی در دو گونه از قارچ های ســاپروفیت شــامل گونه های پنی سیلیوم و آســپرژیلوس انجام شــد. در این مطالعه تجربی، اثرات ضد قارچی عصاره آبی گل ختمی در چهار غلظت 6/25 ،12/5 ،25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم مورد بررســی قرار گرفت. نتایج حاصل از مطالعه نشــان داد که عصاره آبی گل ختمی دارای اثر ضد قارچی بر علیه قارچ پنی سیلیوم در تمام غلظت های مورد استفاده است. عصاره آبی گل ختمی با غلظت 25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم دارای اثرات ضد قارچی علیه قارچ آسپرژیلوس بود.
3- تقویت سیستم ایمنی بدن
پروتئین کینازهای فعال شده با میتوژن (MAPK) ترکیبات اصلی مسیرهای کنترلی تمایز سلول، تکثیر سلول و مرگ سلولی هستند.
در سال 2017 مطالعه ای انجام شد تا نشان دهد که آیا عصاره های گل ختمی می توانند یک پاسخ التهابی ایمنی را القاء کنند یا خیر. ابتدا ظرفیتهای تحریککنندگی سیستم ایمنی مربوط به عصارههای گل ختمی از طریق اندازهگیری میزان نیتریک اکساید آزاد شده و سطوح سیتوکینها (IL-6 و TNF-α) ارزیابی شد. همچنین به منظور تشخیص مکانیسمهای مولکولی مربوط به این اثر، مسیر سیگنالدهی التهابی MAPK و فسفریلاسیون پروتئین مهاری IkBα آزمایش شدند. محققین فرض کردند که عصارههای گل ختمی خواص قوی تحریککنندگی سیستم ایمنی، از طریق فعالسازی مسیر سیگنالدهی MAPK/NF-κB در ماکروفاژها، دارند.
– ماکروفاژها سلولهای تخصصی هستند که در تشخیص ، فاگوسیتوز و تخریب باکتریها و سایر ارگانیسمهای مضر نقش دارند.
– سیگنالدهی NFκB عمدتا توسط پروتئینهای مهاری IκBα تنظیم میشود.
4- تنظیم قند خون
ختمی به عنوان ترکیب ضد دیابت در طب سنتی چینی استفاده شده است. در فرایند تحقیقی مشاهده شد که پس از 8 هفته مصرف خوراکی، عصاره اتانولی گل ختمی سطوح تریگلیسرید و گلوکز سرم را به میزان زیادی در موش کاهش میدهد. سه ترکیب دیهیدروفلاونول گلیکوزید، به نامهای روزئافلاوانونولوزیدهای A، B و C همراه با دو ترکیب شناخته شده دیگر همگی از گلها ختمی بدست آمدند. آزمایش جذب گلوکز سلولهای کبدی به عنوان شاخص جذب گلوکز انجام شد. در دوز 20 میکروگرم بر میلی لیتر برای 5-1مرتبه، میزان افزایش جذب گلوکز نزدیک 40-30 درصد در سلولهای HepG2 (لاین سلول سرطانی کبد انسان) بود. محققین تا حدودی نشان دادند که اثر تنظیم کردن متابولیسم گلوکز میتواند مربوط به دیهیدروفلاوونولهای موجود در گل ختمی باشد.
5- بهبود عملکرد کبد
در سال 2014 مطالعه ای به منظور ارزیابی اثرات محافظت کبدی ختمی برعلیه سمیت کبدی ناشی از استامینوفن در موش انجام شد. عصاره آبی الکلی ختمی به صورت خوراکی به مدت 7 روز متوالی همراه با دوز سمی استامینوفن داده شد. در پایان دوره درمان، ارزیابی فعالیت محافظت کبدی ختمی براساس میزان شاخصهای آنزیم کبد (آمینوترانسفرازها، آلکالین فسفاتاز و بیلیروبین) و بررسی پاتولوژی بافتهای کبد انجام شد. استامینوفن به میزان زیادی سطوح سرمی شاخصهای آنزیم کبد را افزایش داد؛ درحالیکه عصاره ختمی به میزان زیادی سطوح سرمی این شاخصهای افزایش یافته را در روش وابسته به دوز، در مقایسه با گروه موشهای درمان شده با استامینوفن، کاهش داد. بررسی بافت شناسی بافتهای کبد نیز از اثرات محافظتی ختمی بر شاخصهای آنزیم کبدی حمایت میکنند. محققان نتیجه گرفتند که عصاره ختمی اثرات محافظت کبدی قوی در برابر سمیت کبدی ناشی از استامینوفن دارند؛ بنابراین تاییدکننده نقش درمانی سنتی آن در آسیب کبدی است.
گل های ختمی حاوی پلی ساکاریدهای موسیلاژی، آنتوسیانینها و فلاوونوییدها هستند. موسیلاژها ترکیبی از گلوکورونیک اسید، گالاکتورونیک اسید، رامنوز و گالاکتوز میباشند.
– بیشتر زیرگونههای جنس Alcea در آسیا بهویژه در ایران (34 زیرگونه) و ترکیه (18 زیرگونه) یافت میشوند.
– از این گیاه به عنوان ضمادی برای جراحت پاهای عقب یا “hocks” اسبهای مبارز استفاده میشد. نام ختمی “Hollyhock” از دو واژه “holly” که اشاره به سرزمین مقدسی که گیاه در آن استفاده میشده و “hock” به عنوان قسمتی از بدن اسب که گیاه به جهت درمان بر روی آن استفاده میشد، آمده است.
برای تهیه دمنوش 2-1 گرم از گلهای خشک شده گیاه به ازاء هر فنجان استفاده شود.
۲ ساعت پیش یا پس از غذا.
هیچگونه خطرات سلامت یا عوارض جانبی در ارتباط با مصرف مناسب دوزهای درمانی تعیین شده شناخته نشده است.
بارداری و شیردهی: درباره مصرف ختمی در دوران بارداری و شیردهی اطلاعات کافی در دسترس نیست. از مصرف آن پرهیز کنید.
* هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویههای خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنشهای آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمیکنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیتزا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمیتواند از واکنشهای آلرژیک بدنهای مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش میآید اما به هر حال ممکن است مصرف کنندگانی با آن مواجه شوند.
در حال حاضر اطلاعاتی در مورد تداخل دارویی با ختمی دردسترس نمیباشد.
در طب گیاهی، ختمی برای درمان التهاب کلیه ها و رحم، عفونتهای رودهای همراه با استفراغ و اسهال، عفونتهای کلیه و دستگاه ادراری، یرقان، مالاریا، رماتیسم و نیش مار استفاده می شود.
گیاه، ریشهها و دانهها به صورت داخلی و خارجی برای درمان سرفهها و بیماریهای ریه استفاده شده است. گل ختمی به عنوان موسیلاژ برای پیشگیری و درمان بیماریها و ناراحتیهای دستگاههای تنفسی، گوارش و ادراری و برای تسکین تب و تشنگی استفاده میشود. سایر کاربردهای سنتی شامل کاربرد خارجی برای التهابها و زخمهای پوستی است. دمنوشها و جوشاندههای تهیه شده با گلهای ختمی به صورت غرغره کردن (دهانشویه) برای التهاب دهان و حلق استفاده شده است.