نام تجاری گیاه:
Linden, large-leaved lime
نام علمی گیاه:
.Tilia platyphyllos Scop
تاریخچه:
زیرفون گونه ای درختی با طول عمر بالا، ارتفاع زیاد، برگریز و بومی سراسر اروپا است. زیرفون بیشتر در جنگل های بالغ قدیمی یافت می شود. این گونه و به صورت خود رو یا زراعی تأمین، و به دلیل ویژگی های دارویی به طور گسترده استفاده می شود. اگرچه میزان پراکندگی آن در 2000 سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان در مناطق شهری و مسکونی به طور گسترده وجود دارد و بیشتر در نواحی کوهستانیِ اروپای مرکزی و شرقی دیده می شود. گل های خشک شده، برگ ها و چوب این درخت مصارف دارویی دارند. گل های 5 گلبرگ، معطر و زرد متمایل به سفید آن، پس از شکوفه بهاری جمع آوری، خشک و در شرایط کمرطوبت نگهداری می شوند. گل ها با ارزش ترین اجزای دارویی درخت زیرفون هستند. برگ های درخت زیرفون شبیه به قلب با حاشیهی دندانه دار هستند. امروزه این گیاه برای کاربردهای تجاری در فلوریدای آمریکا، مکزیک، ایتالیا و جزایر غربی کارائیب کشت می شود.
1- ضدتشنج:
در سال 2012، اثر عصاره متانولی زیرفون بر تشنج القاء شده با پیروتوکسین و پنتیلن تترازول در موش بررسی و نتایج آن در مجله Journal of Pharmaceutical & Health Sciences منتشر شد. در این مطالعه تجربی، پس از آنکه گروه های 5 تایی موش ها با دوزهای 100، 200 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره متانولی زیرفون به صورت تزریق داخل صفاقی تیمار شدند و سپس، القاء تشنج با پیکروتوکسین یا پنتیلن تترازول انجام شد، زمان تأخیر تشنج، زمان مرگ و درصد مرگ در گروه های تحت درمان و کنترل سنجیده شد. تأخیر در زمان ایجاد تشنج القاء شده با پیکروتوکسین در گروه پیش تیمار شده با دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم از عصاره زیرفون به طور قابل توجهی افزایش یافته بود. زمان تأخیر تشنج القاء شده با پنتیلن تترازول در دوز 200 (میلی گرم بر کیلوگرم) از 233 به 351 ثانیه افزایش یافته بود. دوز 200 (میلی گرم بر کیلوگرم) از عصاره، زمان مرگ القاء شده با پیکروتوکسین را از 1237 به 1498 ثانیه و زمان مرگ القاء شده با پنتیلن تترازول را از 1973 به 2508 ثانیه تأخیر انداخت. علاوه بر این درصد مرگ و میر ناشی از پیروتوکسین و پنتیلن تترازول به ترتیب از 100 درصد به 80 و 40 درصد کاهش یافت. بنابراین عصاره متانولی شاخه های گلده زیرفون، شروع تشنج و زمان مرگ را به تأخیر انداختند و درصد مرگ و میر ناشی از دو ترکیب نامبرده را کاهش دادند. مطالعه بیشتر برای استفاده از این گیاه به عنوان یک عامل ضدتشنج لازم است.
2- ضداضطراب و ضدافسردگی:
در سال 2014 یک مطالعه مروری بر روی اثر مهم ترین گیاهان دارویی بر دو اختلال مهم روانپزشکی (اضطراب و افسردگی) انجام، و نتایج آن در مجله Asian Pacific Journal of Tropical Medicine چاپ شد. در این مطالعه، اثرات ضد اضطراب و ضدافسردگی زیرفون را به ترکیبات فلاوونوییدی مختلف مانند تیلیروزید، کوئرستین، ایزوکوئرستین، هایپروزید و اسیدهای آمینه مختلف موجود در آن نسبت دادند. در سال 2011 نیز مطالعه ای به منظور بررسی اثرات تسکینی، پیش بیهوشی و ضداضطرابی عصاره گیاه زیرفون در مقایسه با دیازپام، در موش صحرایی انجام و نتایج آن در مجله Veterinary Journal Tabriz چاپ شد. نتایج حاصله نشان داد که عصاره زیرفون در دوز 300 میلی گرم بر کیلوگرم دارای اثرات تسکینی، پیش بیهوشی و ضداضطرابی است.
3- ضد سرطان
در سال 2017، پتانسیل آنتی اکسیدانی، ضدالتهاب و ضدتومور عصاره آبی- اتانولی زیرفون که غنی از ترکیبات فنلی است بررسی و نتایج آن در مجله Food & Function چاپ شد. زیرفون در این مطالعه، فعالیت آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و ضد سرطانی (در برابر سرطان سینه، شش، گردن رحم و کبد) بالایی نشان داد بدون اینکه اثر سمی داشته باشد. این ویژگی های بیولوژیک، با نوع و ساختار ترکیبات فنلی مرتبط هستند. در عصاره آبی- اتانولی، محتوای فلاوونویید بالاتر از محتوای اسیدهای فنلی بود. پروتوکاتکویک اسید و اپی کاتچین، به ترتیب، فراوان ترین فنلیک اسید و فراوان ترین فلاونوئید عصاره بودند.
4- ضدالتهاب
بر اساس مطالعات، زیرفون فعالیت ضداسپاسم به دنبال یک اثر اسپاسموژنیک (اسپاسم دهنده) بر دوازده موش های صحرایی نشان داد. این فعالیت ها از طریق آتروپین و پاپاورین مهار، و از طریق استیل کولین تقویت می شوند. خواص ضداسپاسم ادعا شده برای گل های زیرفون، به p– کوماریک اسید و فلاوونوییدها نسبت داده می شود.
5- تسریع کننده کاهش وزن
لیپیدها ترکیبات مهمی در تغذیه انسان هستند، اگرچه، مصرف زیاد آن ها با پیشرفت چاقی مرتبط است و می تواند منجر به عوارض متعدد در دراز مدت شود. لیپاز پانکراس، یک آنزیم کلیدی برای جذب تریگلیسیرید های رژیم غذایی است. تداخل با هیدرولیز چربی منجر به کاهش جذب لیپیدهای موجود در غذا می شود. بنابراین مهار آنزیم لیپاز، جذب چربی را کاهش می دهد. عصاره 106 گونه از گیاهان دارویی برای سنجش پتانسیل فعالیت مهاری لیپاز مورد بررسی قرار گرفت. در میان عصاره ها، عصاره زیرفون یکی از اثرگذارترین عصاره ها بود.
فلاونوییدهای اصلی گل، ایزوکوئرستین-روتین و آستراگالین و فلاوونوییدهای اصلی برگ، کوئرستین-3-7-دی رامنوزید و کامپفرول-3-7-دی رامنوزید هستند. همچنین، گل زیرفون حاوی موسیلاژ، p– کوماریک اسید، کامپفرول، ترپنویید، کوئرستین و روغن های فرار مانند سیترال، سیترونلال، سترونلول، ائوژنول و لیمونن است. رایحه گل مربوط به مقادیر کمی از روغن ضروری است که ترکیبات آن بسته به محل رویش متنوع است.
2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
این گیاه، درمانی برای سرماخوردگی، گلو درد و سردرد سینوسی و میگرنی است. به طور سنتی، در کشورهایی مانند ایران و برزیل، گل های زیرفون برای آرامش اعصاب، درمان اضطراب و بی خوابی، ترمیم عروق خونی و جلوگیری از تصلب شرایین استفاده می شود. در طب گیاهی بلغارستان، ترکیه و آلمان، از گل های زیرفون به عنوان آرامبخش، ضدتب، اکسپکتورانت، ضدالتهاب در بیماری های دستگاه تنفسی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا، و برای درمان بی خوابی، بیماری کبد و کیسه صفرا استفاده می شود.